ساسانیان

کلاه خودهای ساسانی

نویسنده: himler (کاربر تالار تاریخ فا)

 

کلاه خودهای ساسانی
مطالعات نشان میدهد که تجهیزات ارتش ساسانی شباهت بسیاری به پارت ها داشته ولی با نگاهی دقیق تر به نقوش برجسته فیروز آباد و بیشاپور متوجه میشویم که ساسانیان تا آن زمان در مقایسه با پارت ها ، فنون زرهی و شمشیرهای متفاوتی را در اختیار داشته اند . درگیری های ارتش ساسانی با هون ها ، ترک ها و هپتال ها باعث شد تا آنها از فنون جدیدی مثل شمشیرهای دولب که به صورت معلق آویزان میشد ، استفاده کنند .هم چنین کلاه خودهای ساسانی یکی از فاکتورهایی بود که در طول دوره ساسانی تغییرات چشمگیری به خود دیده .
ساسانیان فناوری ساخت و بکارگیری کلاه خودهای چند تکه (اسپانگن هلم) را از همسایگان شمالی خود (سرمتیان) آموختند . رومی ها نیز پس از تجربیات نظامی در جنگ با سرمتیان ،آستروگت ها و ساسانیان بدست آورده بودند ، تصمیم گرفتند تا این نوع کلاه خود را برای سربازان خود بکار ببرند . گویا ساسانیان اولیه کاربرد این نوع کلاه خود را نمیدانستند و از آن بهره نمی بردند . دلیل این مدعا هم تصویر شاپور اول در نقش برجسته بیشاپور است که به همراه سواره نظامش کلاه خودهایی یک تکه به سر دارند .

 

(نقش برجسته شاپور اول در بیشاپور)

 

بعدها با توسعه فناوری ساخت کلاه خودهای چندتکه آهنی ، ساسانیان موفق شدند تا اسپانگن هلم بیشتری را در اختیار سربازان خود قرار دهند آثاری که از ارتش ساسانی در شهر دورایوروپوس (شهری باستانی در سوریه امروزی) یافت شده است ، نشان میدهد که بیشتر آنها از کلاه خودهایی دوتکه موسوم به کله قندی استفاده میکرده اند .ارتفاع این نوع حدودا 25 و عرض آن 16 سانتی متر بود . قسمت بالایی که کاسه سر در آن قرار میگرفت ، از دو نیمکره تشکیل شده بود که به وسیله یک کمربند آهنی و میخ پرچ به هم وصل میشد و زره آن نیز از قسمت پایین از لبه پایین آویزان بوده . برخی از صاحبنظران بر این باورند که کلاه خود کله قندی بیشتر توسط پیاده نظام استفاده میشده ولی نمی توان استفاده سواران ساسانی را نیز از آن کاملا منتفی دانست . بنابر نقشی که روی یک ظرف سفالی (مکشوف در تپه یحیی مربوط به قرن 4 میلادی) که سواری ساسانی را نشان میدهد ، میتوان به وضوح مشاهده کرد که سواره نظام ساسانی از کلاه خودهای 4تکه یا اسپانگن هلم استفاده میکردند .هلیودوروس مینویسد که در زمان شاپور دوم ، سواران سنگین اسلحه برای محافظت صورتشان از ماسک های فلزی استفاده میکرده اند .
ساسانیان برای ساخت اسپانگن هلم بدن صورت عمل میکردند که ابتدا از یک قالب و سربند استفاده میکردند تا چهار تکه فلزی را به وسیله میخ و پرچ های برنزی به هم وصل کنند . یک اسپانگن هلم عادی ساسانی ارتفاعی در حدود 22 تا 24 و عرضی در حدود 20 سانتی متر داشت . اسپانگن هلم های ساسانی انواع مختلفی داشته اند که رایج ترین مدل این کلاه خودها ، مدل بالشیک است که به وفور نسبت به انواع دیگر در ایران یافت میشود .

 

توضیح تصویر کلاه خودها
1-کلاه خود اواخر دوره پارت ها (اشکانیان) حدود قرن سوم پس از میلاد
2-کلاه خود کله قندی ساسانی مکشوف در دورایوروپوس مربوط به قرن سوم میلادی
3-اسپانگن هلم آلمانی متعلق به قرن ششم میلادی
4-کلاه خود یا پوشش نمدی ساسانی مربوط به قرن سوم میلادی
5-کلاه خود رومی – ساسانی از نوع کله قندی . اوایل قرن چهرم میلادی
6-اسپانگن هلم مغولی (قرن 13) و تبتی(قرن17)
7-اسپانگن هلم ساسانی متعلق به قرن چهارم تا هفتم میلادی
8-اسپانگن هلم مخروطی یا کله قندی ساسانی کشف شده از نینوا و متعلق به قرن ششم میلادی
9-اسپانگن هلم ساسانی مشابه کلاه خود نقش اسب سوار در طاق بستان کرمانشاه متعلق به قرن هفتم میلادی
10-کلاه خود صفوی مربوط به دوران شاه عباس (قرن 17 میلادی)

 

(نقش برجسته خسرو پرویز در طاق بستان کرمانشاه)

تصویری که در طاف بستان کرمانشاه بر کوه نقش شده ، آخرین نوع اسپانگن هلم ساسانی را نشان میدهد که خسرو دوم (خسرو پرویز) بر سر دارد . این کلاه خود که نسبت به انواع قدیمی تغییر زیادی کرده ، دارای شکافی در مقابل چشم هاست تا دید صاحبش را فراهم کند و در عین حال حفاظ مناسبی برای صورتش فراهم کند . این کلاه خود برای حفاظت از صورت ، دارای جوشنی بود که برای حفاظت از صورت و گردن تا روی شانه ها نیز کشیده میشود . این کلاه خود کروی تر از انواع مخروطی آن بود و با اشیایی شبیه جواهر در قسمت پیشانی تزیین میشد . همچنین یک گوی ثابت و روبان آویزان هم در تاج کلاه خود خودنمایی میکرده که جلوه و شکوهی خاص به صاحبش می بخشیده .

مطالب مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *