در سال 1857 ميلادي مصادف با 1273 هجري قمري پيماني بين دولت های ايران و انگليس منعقد گرديد كه در آن پيمان بخشي از كشورمان و خراسان بزرگ يعني هرات و افغانستان از خاك ايران جدا گرديده و آرزوي ديرين استعمار جهت كوتاه نمودن دست ايران از شبه قاره هند جامه عمل پوشيد.حال در اين مقال به نقش و پيشينه يكي از عوامل انعقاد اين پيمان نامه به اختصار خواهيم پرداخت.
ابوطالب فرخ خان امين الدوله كاشي؛
ابوطالب در حدود سال 1230 قمري(1814) به جهان آمد و در 1288 ق (1871) از جهان رفت.
در آغاز نوجواني “خلقي داشت طيب الادا و خلقي كالبدر اذاابدا.” مخزن الوقايع
فتحعلي شاه او را ديد و پسنديد و در جرگه غلام بچگان خود درآورد.ابوطالب براي شاه قليان مي آورد و پيمانه ميريخت. ميرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهاني قطعه اي درباره ابوطالب دارد كه در منشآت او چاپ نشده و آن اين است:
“معقول كاري ،روزگاري داشتيم ؛هروقت كه از خدمات دولتي خسته ميشديم ،در سالاريه گرم بازي شطرنج بوديم ، و چون از حركات فيل و فرزين و رخ ،ملال حاصل شدي به غنج و دلال “فرخ” واصل شدمي . چه “فرخ” ،لبي رنگين تر از لاله ،دلي سنگين تر از مرمر ، بهشت نعيم ،يد و بيضاي كليم ، كلاله مو ، لاله رو ، ابرو كمند ، بالا بلند ، تذرو خرام ، شيرين كلام ، گل بدن ، جادو سخن ، نازك ميان ، سهام مژگان ، قندين لب ، ماه غبغب ، روشن ضمير ، خرما كی… ، پرمايه ، فندق خا… !! ”
نهاده زلف خود را در دكاني به هر موجي نهاده نرخ جاني
بلا و فتنه چاووشان راهش اجل فرمانده چشم سياهش [1]
و چون زماني به قايم مقام پروا نكرده ، قائم مقام هم به تضمين از “عنصري” كه درباره سلطان محمود غزنوي و اياز سروده:
او و من هر دو به هم نازيم و ناز من به است او به حسن خويش نازد من به مدح شهريار [2]
دوره نوجواني ابوطالب سپري گرديد “آن حلق داودي متغير شد و جمال يوسفي به زبان آمد و بر سيب زنخدانش چون به گردي نشست و رونق بازار حسنش شكست.” [3]
فتحعلي شاه او را نزد عباس ميرزا نائب السلطنه فرستاد و نوشت:
فرخ خان ساقي خودمان را كه ريشش درآمده بود ،براي پيشخدمتي شما فرستاديم.در كتاب كشكول جمالي نوشته محمد علي جمال زاده ميخوانيم “آقاي حسن وثوق (وثوق الدوله) حكايت ميكردند كه ايشان مالك كاغذي هستند كه وقتي عباس ميرزا حكومت تفليس داشته ،پدرش فتحعلي شاه بدو نوشته است.كاغذ به خط ميرزا مريم نام زني است كه منشي حضور فتحعلي شاه بوده است.
فتحعلي شاه مي نويسد:فرزند جانم ، غلام بچه هاي ما ، رفته رفته بزرگ شده اند و ديگر مناسب اين خدمت نيستند . بايد مقداري غلام بچه هاي خوشگل و قشنگ هرچه زودتر تدارك ديده بفرستي .از كارهاي تو هم خيلي خوشوقتم . همه حسابي هست و خيلي هم حسابي است و كاملا حسابي است و حسابي حسابي است.
ابوطالب در دستگاه پوسيده “كپك اوغلي” ها روزبروز ارجمندتر شد ؛ فرخ خان شد؛ امين الملك شد ؛ امين الدوله شد سفير شد .
اعتماد السلطنه در “روزنامه خاطرات ” خود (ص 1006) اين بيت را آورده است؛
همه طبال و ما همان بطال اي پسر كو… بده به استعجال !!
و پيمان ننگين پاريس را با انگليس ها بست ، يعني كه هرات و افغانستان را به انگليسيان بخشيد. همچنان كه چند سال پس از اين در سال 1277 به دستور انگليسيان، امتياز سيم تلگراف خانقين، تهران را از شاه براي انگليس ها گرفت. [4]
اين كه بيشتر كوشيده اند كه گناه پيمان پاربس را يكسره به گردن ميرزا آقا خان نوري بيندازند صحيح نبوده و گناه اين خيانت به گردن هردوي آنها يعني ميرزا آفا خان و امين الدوله ميباشد و سخن اعتماد السلطنه پذيرفتني است كه امين الدوله براي بستن پيمان پاريس از انگليسها پول گرفت.
چونين كسي در 1875 يعني سالي كه آن پيمان ننگين و رسوا را بست و دست ايران را بريد، در پاريس به لژ فراماسوني گراندريان پيوست!!
آبشخور:
1 و 2 ( از يادداشتهاي خانملك ساساني )
3 گلستان چاپ نفيسي
4 نگاه شود به تاريخ روابط سياسي ايران و انگليس