قول زیبای »درماندگان« ؛ از ایزدیان
نگارنده : مرتضی حماسی
محصولی از تیم پژوهشی تاریخفا
پاییز 1393
کرد های ایزدی ، دارای سرود های مقدسی هستند که به قول یا اقوال شناسا می شوند و به گویش کردی کرمانجی سروده شده اَند . بنا بر سنت شفاهی که میان ایزدیان رایج است ، این اقوال در حقیقت متون شفاهی ایزدیان را تشکیل می دهند . این سرود ها گاهی کوتاه و گاهی بسیار بلند هستند که بلند ترین قول که دارای 141 مصراع است در کتاب کریون بروک بدان پرداخته شده است و کوچک ترین قول دارای 42 مصراع است . (1)
اقوال از چند بند تشکیل می شوند و هر بند از چند مصراع ( معمولا 3 مصراع ) مقفا است . هر بند نیز دارای قافیۀ مخصوص به خود است و به وسیلۀ قافیه می توان بند ها را از هم جدا کرد .
در این جا یکی از قول های ایزدیان به نام « درماندگان » را خواهیم خواند که به گفتۀ قوال های ایزدی ، در خانۀ کسی که تازه درگذشته باشد این قول را خطاب به شخص درگذشته می خوانند . این قول در کتاب کریون بروک ، به عنوان قول 18 ، شماره گذاری شده است. (2)
این قول دارای 4 بند است که همراه با ترجمه و آوانویسی ، آن را می خوانیم …
قول درماندگان (3)
Qewlê Miskîno Jaro
1 – ای بنی آدم
ای آدم درمانده
hey benî Ademo
miskîno jaro Ademo
2 – این دنیا مست خانه است
مثل خواب شبانه است
هر روز دلدارِ یک نفر است
ev dinya mestxaneye
wek xewna şevane
herro yara hênane
3 – کو سلیمانی که حکم می کرد
کو بلقیسی که ناز می کرد
خوش باش ، آن ها هم دنیای خود را ترک کردن
ka Silêmanê hukmdikir
ka Bilqîza nav dikir
tû jî xoş bî, ewan dinya ji xorra
terk dikir
4 – کو سلیمانِ پیغمبران
کو بلقیس با زر های زرد رنگش
خوش باش ، آن ها هم به میان خاک و سنگ رفته اَند
ka Silêmanê pêxemberan
ka Bilqîza bî zêrrê zeran
tu jî xoş bî, ew jî çûn nav ax û
beran
پی نوشت و آبشخور :
1 – این ویژگی ها و نسبت ها در مجموعۀ جدید تر اقوال ایزدی نیز قابل مشاهده است . برای اطلاعات بیشتر بنگرید به :
Kreyenbroek, Philip G. and Jindy Rashow, Khalil Jindy (2005), God and Sheikh Adi are Perfect; Sacred Poems and Religious Narratives from the Yezidi Tradition, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag
2 – برای بنمایۀ این قول ایزدی بنگرید به :
Kreyenbroek, Philip G (1995), Yezidism- Background, Observances and Textual Tradition, Texts and Studies in Religion, Vol. 62, The Edwin Mellen Press, Lewiston, New York , pp, 306-309
3 – برای آشنایی با ادبیات ایزدی بنگرید به :
مقایسۀ اقوال ایزدی ها با کلامات یارسان در پرتو برخی سروده های ایرانی غربی ، دکتر امید طبیب زاده ، ادب پژوهشی ، شماره بیستم ، تابستان 1391 ، صص 53-74 .
ماشاالله سوری ، سروده های دینی یارسان ، تهران : امیرکبیر ، ( 1344 ) .
همچنین بنگرید به این منابع :
Joseph, I (1909), “Yezidi texts”, in: AJSL 25
Bittner, M (1913), Die Heiligen Bücher der Jeziden Oder Teufelsanbeter (Kurdish und Arabisch), Vienna [=Denkschriften der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften in Wien, Klasse, Band LV
Furlani, G (1940), The Religion of the Yezidis: Religious Texts of the
yezidis, trsl. J.M. Unvala, Bombay
منبع: تاریخ فا