ادبیات باستان, ادبیات پارسی, اساطیر و بزرگان ایران, دانش، فرهنگ و هنر باستان, دین و آیین زرتشت

زرتشت پسر بهرام پژدو – دکتر محمد معین

زرتشت پسر بهرام پژدو – دکتر محمد معین

نگارنده: مرتضی حماسی

زرتشت پسر بهرام پژدو - دکتر محمد معین

معرفی آثار زرتشت پسر بهرام پسر پژدو شاعر سده هفتم هجری به خامۀ شادروان دکتر محمد معین
زرتشت پسر بهرام پسر پژدو ، از شاعران بزرگ زرتشتی در قرن هفتم هجری می باشد که دارای آثار بسیار مهمی در ادبیات مزدیسنا می باشد که به خاطر این که اشعارش جنبۀ دینی داشته است ، در میان شاعران مسلمان کمتر شناخته شده است و سبک شعری وی در قیاس با شاعران مسلمان ایرانی ؛ در حد متوسط قرار داشته است . آن گونه که از نسب وی در اشعارش مشخص است ؛ وی پسر شخصی به نام « بهرام پسر پژدو » بوده است که خود نیز شاعر ، ستاره شناس ، گوینده به زبان فارسی دری و زبان پهلوی ( پارسی میانه ) بوده است که متاسفانه آثاری از وی به دست ما نرسیده است . 

شادروان دکتر محمد معین در مقاله ای که در مجلۀ مهر ( سال هفتم ) در تراجم احوال نوشته بودند ، به معرفی این شاعر پرداختند و مقاله ای ایشان شامل این فهرست می باشد :
– نسب نامه زرتشت پسر بهرام ِ پژدو
– زمان شاعر
– مولد و موطن وی
– احساسات شاعر

پس از آن دکتر معین به شرح آثار بدست آمده است از زرتشت ِ بهرام ِ پژدو اشاره می کنند :

زراتشت نامه ( = زرتشت نامه ) : که زرتشت ِ بهرام آن را از پهلوی به نظم در آورده است ؛ و موضوع آن شرح رویدادهای مهم در آیین زرتشتی در هر هزاره ی دینی می باشد .
– اردای ویراف نامه : که دارای اصلی پهلوی است که زرتشت ِ بهرام وی آن را به نظم سروده است ؛ موضوع آن داستانی است که در آن موبدی به نام « اردای ویراف » با نوشیدن منگ ( یا : موی ) و می ( = شراب ) به عالم خلسه رفته و در آن عذاب و پاداش بد دینان و بهدینان را مشاهده می کند ، و هدف از این کار ، از بین بردن شک و گمان در میان زرتشتیان دربارۀ جهان پس از مرگ بوده است ؛

– منظومۀ چنگرنگهاچه : که شرح داستان شخص فیلسوفی هندی به نام چنگرنگهاچه می باشد که زمانی که از دین پذیری گشتاسپ شاه کیانی را از زرتشت آگاه می شود ، گشتاسپ را بوسیلۀ نوشتن نامه ای ملامت کرده برای مناظره با زرتشت به کاخ گشتاسپ می آید و زرتشت نیز پیش از پاسخ دادن به سوالات وی ، می گوید که نسکی از اوستا بخوانند و زمانی که اوستا خوانده می شود ؛ چنگرنگهاچه پاسخ پرش های خود را گرفته و به دین زرتشت می گراید و در بازگشت به هندوستان ، دین زرتشت را در هندوستان رواج می دهد .

– داستان شاهزاده ایران زمین با عمر ابن خطاب : موضوع این داستان این است که وقتی که یکی از شاهزادگان ایران به دست اعراب اسیر می شود و عمر از کشتن وی می گذرد ، خلیفه به وی می گوید که چیزی از من بخواه و شاهزاده ایران به عمر می گوید که دهی ویران نشانم دهید تا آن را آباد کنم ؛ زمانی که در جستجوی دهی ویران در ایران می گردند ؛ دهی ویران نمی جویند و در عوض خلیفه به او می گوید که دهی آباد از من بخواه ، ولی منظور شاهزاده این بوده است که به تازیان بگوید که نیاکان من با جهانداری خود کشوری آباد از خود بر جای گذاشتند که اکنون به خلیفۀ تازیان رسیده است . شاعر در این منظومه پس از آن از عدل و داد و آئین شاهان ایران می پردازد و شاهان را یک به یک نام می برد : از شاهان پیشدادی تا حکومت ضحاک و حمله ی اسکندر و ساسانیان و سپس تسلط عرب و صدماتی که به ایران روی داد یاد کرده و به سبک متن های پهلوی می نویسد که چگونه آیین مردانگی و راستی نزول کرده است و دروغ بر کشور چیره شده است . 

– خمسۀ زرتشت : که این اثر به گفته دکتر ای . وست ، دارای 929 بیت پارسی است و از آثار زرتشت ِ بهرام نسبت داده شده است . پنجه روز گاهانی ؛ 5 روزی است که به آخر سال 360 روزه می افزودند تا سال کامل شود و هر کدام نامی داشت که « اهنَوَد » نام نخستین روز آن است . در ایران باستان سال 12 ماه سی روزه داشت که در جمع 360 روز می شد . با آخر ماه هشتم ( آبان ماه و بعد ها در آخر ماه دوازدهم ( = سپندارمذ ) )، 5 روز می افزودند تا سال کامل ( = 365 روزه ) شود و آن را پنجه دزدیده می نامیدند . اهنود نام نخستین روز پنجه است که به آن « فروردگان » نیز گفته اند . اعتقاد چنین بوده است که فرورهای نیاکان از برای سرکشی بازماندگان از آسمان فرود می آیند و 10 شبانه روز در خان و مان ِ پیشین خود به سر می برند . این ده روز ؛ آخرین 5 روز سال و 5 روزی بود که با سال می افزودند تا سال خورشیدی درست 365 روز و کامل شود ( علی کاکا افشار ؛ توضیحات ماتیکان هزار داتستان ) .

دانلود بصورت فایل زیپ – حجم 395 کیلو بایت

لینک این مطلب در تالار گفتمان تاریخی تاریخ فا:

موضوع: زرتشت پسر بهرام پژدو – دکتر محمد معین

افکار و عقاید خود را با دیگران در تالار گفتمان تاریخ فا به اشتراک بگذارید و همچنین از کتابخانهو نگارخانه تاریخی این تارنما دیدن فرمائید:

با تاریخ فـا ، مرجع تاریخ و تمدن ایران و جهان باستان همراه باشید…

تاریخ فا ، مرجع تاریخ و تمدن ایران و جهان

مطالب مرتبط

2 نظر در “زرتشت پسر بهرام پژدو – دکتر محمد معین

  1. از شعرهاى زرتشت پسر بهرام پسر پژدو:

    – شب سياه:
    شبى از جمله شبهاى زمستان که عالم گشته بود آنکه دمستان
    ه فصلى کافتاب آمد به جُدى که سرما را نبود آنگاه حدى
    جهان از يخ سراسر کوه سيمين تو گفتى گشتگيتى جمله سنگين
    بلورين گشته جمله دشت و صحرا شده سيمين همه کُهها و درها
    گرفته ابر روى آسمان را گه پيرى رسيده بوستان را
    عروسان از چمنها دور گشته شگرفانش همه رنجور گشته
    ز يخ گشته زمين چون تختهٔ عاج خزان گل را خزينه کرده تاراج
    در و دشت و بيابان پر ز کافور شده شمع گلستان تار و بىنور
    سر کوهان سفيد و پير گشته هواى بوستان دلگير گشته
    ز شاخ آويخته چون خوشه ژاله گرفته عاج جاى لعل و لاله
    بپوشيده زمين پرِّ حواصل زشخها چون سريشم خاسته گل
    گذشته نوبت و دوران خزان را گرفته محنت پيرى رزان را
    رسيده لشکر شاه زمستان همه تاراج کرده باغ و بستان
    زده خرگاه در بستان شه دى هوا سيم و در افشان کرده بر وى
    عروس باغ زيورها گشاده عجوزىوار در سرما فتاده
    رسيده قاصدى از ماه بهمن ز يخ کرده زمين چون کوه آهن
    و زان بادى بسان زهر قاتل فگنده لعبتا شاخ در گل
    ز سرما گشته چهر باغ خيرى به زير برف مانده در اسيرى
    نواى بلبلان بىساز گشته کلنگ و زاغ بىآواز گشته
    تذرو و کبک و قمرى، سار و درّاج شکسته سازها داده بتاراج
    يکايک ساز بىآواز کرده تماشا مانده ماتم ساز کره
    شبى مانندهٔ ديو دمنده به عالم نيست گفتنى شخص زنده
    نه مردم نه پرى نه دام نه دد نه طيرو وحش و انس و نيک نىبد
    نه جنبش بود نه گردش نه آواز گرفته دست از اين عالم همه باز
    شبى همچون شبهوقار از سياهى دد و دام آرميده و مرغ و ماهى
    چو کوسى تند بُد تندر خروشان هوا غرنده چون درياى جوشان
    هوا و برق بد زندگى خندان که بنمايد بوقت خنده دندان
    شبى زينگونه همچون دوزخ تار شده ماه و ستاره ناپديدار
    فلک چون گنبدى بُد دود خورده و يا خرگاه قيراندود کرده
    فرو خفته بره در ناتوانى ز سرما گاو گشته کاهدانى
    دو پيکر سوى پستى کرده آهنگ به مسکينى فرو افتاده خرچنگ.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *