جنگ سرد پیمان سنتو ( بغداد ) و ایران

نگارنده: Shahram

پیمان مرکزی”سنتو” یا ” بغداد ” به عنوان طرح ایجاد یک کمربند امنیتی از غرب اروپا تا جنوب شرق آسیا به ادعای جلوگیری از نفوذ کمونیسم در سال های پس از جنگ جهانی دوم منعقد شده است.
مقابله با اتحاد شوروی نیاز به یک حلقه زنجیر به نام پیمان بغداد را می طلبید تا پیمان ناتو در غرب و پیمان سیتو در شرق آسیا را به یکدیگر مرتبط سازد، قرارداد این پیمان در بغداد بین کشورهای پاکستان، ترکیه، عراق و انگلستان منعقد گردید و در آبان 1334 ایران رسماً به آن پیوست.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و افول قدرت های استعمارگر اروپایی و همچنین آغاز روند استقلال طلبی ملت ها، دو ابر قدرت شوروی و امریکا، نظامی دو قطبی را در مناسبات بین المللی به وجود آورده بودند.
هر یک از این دو ابر قدرت سعی داشتند که در جریان رقابت با دیگری؛ کشورهای جهان سوم بیشتری را تحت سلطه خود در آوردند، در واقع پایان جنگ جهانی دوم با دو عامل مهم همراه بود؛ یکی شروع دوره سلاح های اتمی و دیگری آغاز دوران رقابت جهانی امریکا و شوروی و مسابقه آنها در گسترش قدرت و نفوذ خود بر جهان.
جنگ سرد در این دوران نه تنها مقابله دو قدرت بزرگ و مظهر ایدئولوژی های کمونسیم و سرمایه داری بود، بلکه به طور مستقیم در سرنوشت بسیاری از کشورها تأثیر گذاشت و مسیر حیات سیاسی آنها را تغییر داد .
نخستین برخوردها بین دو ابر قدرت در محاصره برلین در سال 1948 و جنگ کره در سال 1950 روی داد ، از طرف دیگر در این دوران به خاطر افول قدرت های استعمارگر سابق و ترویج ایدئولوژی های ناسیونالیستی و کمونیستی و سوسیالیستی در جهان، موجی از جنبش های آزادی بخش و انقلابی در کشورهای جهان سوم شکل گرفت که هدف آنها رهایی از سلطه استعمار و کسب استقلال بود.
آمریکایی ها این جریان ها را به تحریک ها و توطئه های شوروی نسبت داده و در صدد سرکوب آنها و جلوگیری از گسترش اندیشه سوسیالیسم برآمدند.
در این شرایط، افزایش چشمگیر در تولیدات نفت خاورمیانه، اهمیت این منطقه را دو چندان ساخت، از نظر جغرافیایی، این منطقه در مسیر راههای منتهی به آفریقا و جنوب آسیا قرار دارد و در صورت بروز جنگ جهانی، کنترل آن ناحیه توسط هر طرف می تواند برگ برنده ی مهمی باشد ، در خلال جنگ جهانی دوم، اگر متفقین کنترل خاورمیانه و نفت ایران را در دست نداشتند به نظر بسیاری از مورخین جنگی، بعید بود که بتوانند جنگ را پیروزمندانه در سال 1945 به پایان برساند .
بر طبق همین دلیل است که ایران را پل پیروزی نیز لقب داده اند، انگلیس که پیوسته روسیه را از پیش روی به سوی سرزمین های جنوبی و هند بازداشته بود، در این دوران قدرت گذشته خود را از دست داده بود و توان لازم را برای مقابله با روسیه را نداشت، پس از انقلاب اکتبر 1917، اگرچه رهبران کمونیست به ظاهر عدول خود را از سیاست های تزاری اعلام داشتند، ولی در باطن هیچ گاه چشم طمع از آب های گرم جنوب برنداشتند .
مجموع این شرایط، یعنی فضای جنگ سرد و رقابت ابرقدرت ها، نفوذ جنبش های کمونیستی و ضد امپریالیستی در کشورهای جهان سوم و همچنین رقابت های دیرینه غرب با روسیه در این منطقه، غرب را وادار کرد که یک سد نظامی اطراف شوروی و اقمار آن تشکیل دهد تا هر نوع کوشش آنها را برای تجاوز از محدوده های شان را بلافاصله کنترل و سرکوب نماید،
از جمله پیمان های امنیتی غرب به منظور مقابله با کمونیسم، سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو در سال 1949)، سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی( سیتو در سال 1954) و پیمان بغداد(سنتو در سال 1955) بودند.
بازیگران تشکیل دهنده پیمان بغداد( سنتو) 5 کشور آمریکا، انگلستان، عراق، ترکیه و پاکستان بودند.

لینک این مطلب در تالار گفتمان تاریخی تاریخ فا: