زندگی ایرانیان در سرزمین کورش بزرگ
نگاهی به گلنوشته‌های یافته شده در بایگانی تخت جمشید آگاهی خوبی از زندگی در دوران هخامنشی به دست می‌دهد. همه کارگران، پارسی یا تراکیه ای، لیدیایی یا بابلی، کاپادوکیه ای یا سغدی، و از هر گوشه کشور که باشند، برای کار یکسان دستمزد برابر گرفته اند. به کارگران جیره افزون به مناسبت سختی کار و اضافه پرداخت‌ها و پاداش‌های گوناگون داده شده و کسی به بیگاری و بردگی گرفته نشده است. به این پاداش‌ها باید جیره ویژه‌ای که دیوان اداری به نام «کمک شاهانه» به کارگران می‌داد، افزود. همه اعضای خانواده کارکنان دربار از نظر مالی زیر پوشش نظام اداری قرار داشتند. و کارگران حق عیال و اولاد می گرفته اند. (کخ، ۱۳۸۷: ۴۱ ـ ۴۴)
رفتار با زنان در دوران هخامنشی نیز می تواند، آموزنده باشد. زنان در جوامع غربی همیشه یک گروه به نسبت کم قدرت و زیردست، یا یک نوع «اقلیت» بوده اند. اعتراض فمینیستی به این منزلت اقلیتی نیز همیشه اکثریت قدرتمندتر ـ یعنی مردان ـ را تهدید می کرده و درنتیجه پیوسته مورد مخالفت آنها بوده است. (ریتزر، ۱۳۷۴: ۴۶۴) این زیردستی زنان را می توان در غرب تا میانه سده بیستم و در برخی کشورها تا امروز نیز پی گرفت.
اسناد بایگانی هخامنشی نشان می دهند که زنان سهم مهمی در کارگاه ها داشته و برای کار یکسان دستمزد برابر با مردان می گرفته اند. مثلا در خزانه شیراز در سال ۴۹۴ پ.م دو مرد و ۵۱ زن و در خزانه رخا ۷۵ زن و تعدادی مرد هرکدام در برابر انجام کار هنری ظریف دستمزدی یکسان گرفته اند.
زنان باردار هدیه شاهی و کمک‌های پس از زایمان و پنج ماه تمام جیره ویژه دریافت کرده‌اند و پس از تولد نیز نوزادان در زمان کار مادر به وسیله مهدکودک نگهداری شده اند. در کارگاه‌ها اغلب با بانوان مدیر روبرو می شویم که بالاترین دستمزد را دریافت می کنند. در کنار دستمزد برابر، زنان می توانستند ساعات کار کمتر یا نیمه وقت بردارند. محیط کاری زن و مرد یکی بود و امکانات کارآموزی و ارتقای شغلی برای هردو یکسان. در میان اسناد موجود شمار مدیران و سرپرستان زن کم نیست. درمیان مالیات دهندگان نیز به نام بانوانی برمی خوریم که صاحب گله یا ملک شخصی بوده اند. (کخ، ۱۳۸۷: ۴۱ و ۴۲)
تاریخ فا ، مرجع تاریخ و تمدن ایران و جهان باستان
