آتش در آیین زرتشتی

آتش در آیین زرتشتی

احترام به آتش در آیین زرتشتی

آتش در اوستا به وجوه آتر Atar اثر Athr آتر Ater آمده است و در پارسی باستان آتر Atar می باشد. در پهلوی اتور Atur و نیز آتس وارد شده است. واژه آذر بر پایه همان آتر پارسی باستان قرار دارد که حرف ت یا ث به ذ تبدیل شده است.

در یسنا 17 بند 11، پنج گونه آتش تشخیص داده شده است (آتش مینوی). این پنج گونه عبارتند از:

1- برزی سونگه – BEREZI SOVANGK
2- وهو فریان – VEHU FRVANA
3- اوروازیشت – WRVAZISHTA
4- وازیشت – VAZISHTA
5- سپنیشت – SPENISHTA

در تفسیر پهلوی، این پنج قسم آتش بدین گونه معرفی شده است:

1- آتش نخستین به بلند سوت (بزرگ سود) ترجمه گردیده و در توضیحات، اسم عمومی آتش بهرام خوانده شده است. این همان آتش معابد است و در کاربردهای عادی هم به کار می رفته است. همچنین در کتاب های پهلوی آتش برزی سونگ یعنی آتش معمولی به سه طبقه کوچکتر تقسیم شده است که عبارتند از: الف) آتش دادگاه، ب) آتش آدریان و ج) آتش ورهرام.

الف) آتش دادگاه آتشی است که در اجاق های خانوادگی فروزان است و از طبقات سه گانه، آتشی است که کم اهمیت تر است. در ایران باستان آتش خانوادگی را هرگز نمی گذاشتند خاموش شود و امروز هم بسیاری از زرتشتیان یزد و کرمان هنوز به این سنت پایبندند. این آتش آیین تقدیس نداشته و در صورتی که فرزندان زندگی نویی آغاز میکردهاند، از این اجاق آتش برمیداشته اند. آتش دادگاه را مردمان غیر روحانی نیز میتوانند نگهداری کنند، با این همه آتش را با آیین ویژه ای در جای خود می نهادند.

ب) آتش آدریان در درجه دوم اهمیت قرار دارد. از «آتش دادگاه» برتر است و ویژه ی شهرهای بزرگ است. این آتش از چهار آتش ترکیب میشده است، «آتش اجاق فرماندار محل»، «آتش اجاق فرمانده نظامی محل»، «آتش اجاق قاضی محل»، «آتش اجاق کشاورز محل». ایجاد این آتش یک ماه به درازا میکشیده و با آیین تقدیس همراه بوده است.

ج) آتش ورهرام بزرگترین آتش ها است و احترامش از همه بیشتر. این آتش ترکیبی است از 15 آتش زمینی و یک آتش با منشا آسمانی (برق آسمان). آمده است که این آتش باید 1128 بار تطهیر می شده و مراسم تقدیس آن یک سال به طول می انجامیده است (یعنی هیزم را روی آتش میگیرند؛ هنگامی که با گرمای آتش، این هیزم شعله ور شد، یک مرحله تطهیر انجام گرفته است). 15 آتش زمینی عبارت بودند از: آتش آتشدان پادشاه/استاندار/فرماندار، فرمانده ارتش، پیشوای دین، درویش/صاحب دل، زرگر، کوزه گر، آجرساز، رنگرز، ضرابخانه، آهنگر، اسلحه ساز، نانوا، تقطیر، چوپان، مرده سوز و برق آسمان. اهمیت به سزایی داشته و خاموش شدن آن با خاموش شدن دین همراه شمرده می شده است. تنها موبدانی که دشوارترین آیینهای دینی تطهیر را گذرانیده اند، میتوانند از آن مراقبت کنند و جز آنان کسی نمیتواند وارد جایگاه آتش شوند. این آتش باید پیوسته افروخته بماند. شاهان ساسانی پیش از تاجگذاری پیاده به مکانی که آتش ورهرام در آن نگهداری می شد می رفتند و در آن جا تاجگذاری می کردند.

2- دومین آتش، آتشی است که در کالبد انسانی است یا به عبارت دیگر حرارت غریزی است.

3- سومین آتش، آتشی است که در رستنی ها و چوب ها (گیاهان) موجود است.

4- چهارمین آتش، آتش برق است؛ یعنی آتشی که در ابرها یافت می شود.

5- پنجمین آتش، آتشی است که در عرش جاویدان در برابر اهورامزدا افروخته است.

انواع آتش های پنجگانه که ذکر آنها گذشت به گونه ديگری نیز با اندکی تفاوت آمده است که از اين قرار است:

1- برزی سونگه – BEREZI SOVANGK – که در برابر اورمزد می سوزد.

2- وهو فریان – VEHU FRVANA – که در تن مردمان و جانوران جای دارد.

3- اوروازیشت – WRVAZISHTA – که در گياهان است.

4- وازیشت – VAZISHTA – که در ابرهاست.

5- سپنیشت – SPENISHTA – که در کانون های خانوادگی جای دارد.