خلفای راشدین, ساسانیان

حکایت فتح اصفهان به دست سپاه عرب

 حکایت فتح اصفهان به دست سپاه عرب

نگارنده: حامد محمدپور

حمله اعراب به ایران - تاریخ فا

حکایت فتح اصفهان به دست سپاه عرب در سال ۲۱ هجری(خلافت عمر بن خطاب)، از نقاط قابل توجه تاریخ است. سپاه عرب به فرماندهی «عبدالله بن عتبان اسدی» به سمت اصفهان روانه شد. بعدها ابوموسی اشعری نیز به همراه سپاهی به وی ملحق گردید. هنگامی که سپاهیان عرب به اصفهان رسیدند، شهربراز پسر جادویه -که پیرمردی بود- با سپاهی عظیم از ایرانیان به مقابله‌ی سپاه عرب شتافت و در رسته‌ی اصفهان به یکدیگر رسیدند. فرمانده ایرانی (شهربراز) به میدان نبرد آمد و مبارز طلبید. یکی از فرماندهان عرب نیز از آن سوی به میدان آمد. دو فرمانده با یکدیگر جنگیدند و در پایان، فرمانده عرب پیروز گردید و شهربراز نیز کشته شد. سپاهیان ایرانی با دیدن این صحنه حاضر به ادامه جنگ نشدند و همگی گریختند. آنگاه فرماندهان عرب قصد تصرف جی را نمودند. جی مرکز اصفهان بود و حاکم آن فاذوسفان نام داشت.
سپاه عرب شهرِ جـِـی را محاصره نمود و درگیری‌های جزیی و متفرق نیز روی داد. اما فاذوسفان، مردم اصفهان را کاملاً بی‌انگیزه می‌دید. مردمی که یارای دفاع از حکومت ساسانی و آیین زرتشتی را ندارند و چندان مایل به جنگیدن نیستند. پس او با سپاه عرب صلح كرد و بدین ترتیب اصفهان با این قرارداد صلح به دست سپاه عرب تصرف گردید.
تمام مردم ناحیه‌ی اصفهان نیز راضی به صلح و پرداخت جزيه شدند، جز سى تن از مردم اصفهان كه گرد آمدند و مخالفت کردند و راه كرمان را پیش گرفتند. عبدالله بن عتبان اسدی و ابوموسى اشعری هر دو به همراه هم وارد جى شدند. آنگاه به عُمَر نامه نوشتند و او را از فتح اصفهان با خبر ساختند. برخی نیز گفته‌اند که فرمانده فاتح اصفهان، نعمان بن مقرن بود عبدالله بن عتبان اسدی و ابوموسى اشعری از او تبعیت می‌کردند. هرچند دیدگاه درست این است که نعمان پیش از فتح اصفهان در نبرد کشته شده بود. به هر روی همان گونه که گفته شد، اصفهان با صلح به دست سپاه عرب افتاد و تنها چند درگیری جزئی رخ داد و نیز تعدادی انگشت‌شمار کشته شدند.

محمد بن جرير طبرى، متوفای ۳۱۰ هجری در تاریخ مشهور خود[۱]، ابوعلی بلعمی، وزیر حکومت سامانیان متوفای ۳۲۹ هجری در مکتوبات تاریخی خود[۲]، ابن اثیر جزری در «الکامل فی التاریخ»[۳]، یاقوت حموی در «معجم البلدان»[۴] و… این رخداد تاریخی را نقل کرده‌اند. عبدالحسین زرینکوب نیز در کتاب «دو قرن سکوت» به این واقعه‌ی تاریخی اشاره کرد که فاذوسفان پس از اینکه از حمایت مردم اصفهان ناامید شد، آنان را سرزنش کرد که «مرا تنها گذاشتید و به یاری برنخاستید. سزای شما همین است که جزیه به عربان بدهید»[۵]. ظلم و ستم‌های موبدان زرتشتی و شاهان ساسانی به مردم، سبب شد تا آنان چنان از دین و دولت ساسانی متنفر گردند که حتی حاضر شدند عرب بر آنان حکومت کند، اما ساسانیان بر کشورشان سلطنت نداشته باشد.

پی‌نوشت:

[۱]. محمد بن جرير طبرى‏ تاريخ الامم و الملوك (تاريخ الطبري‏)، بیروت: روائع التراث العربى‏، ۱۹۶۷. ج ۴، ص ۱۳۹-۱۴۲ 

[۲]. ابوعلی بلعمی، تاریخنامه‌ی طبری (مشهور به تاریخ بلعمی)، تهران: انتشارات سروش، ۱۳۷۸. ج ۳، ص ۵۱۷-۵۲۰

[۳]. ابن اثير جزرى، تاريخ كامل بزرگ اسلام و ايران، ترجمه: عباس خليلى و ابو القاسم حالت‏، تهران: مؤسسه مطبوعات علمى، ۱۳۷۱. ج ۹، ص ۲۴-۲۵

[۴]. یاقوت حَمَوی، معجم البلدان، بیروت: دارالفکر، ج ۱، ص ۲۰۹، باب الهمزة و الیاء

[۵]. عبدالحسین زرینکوب، دو قرن سکوت، تهران: انتشارات سخن، ۱۳۹۲. ص ۸۳

منبع: پایگاه جامع ادیان

افکار و عقاید خود را با دیگران در تالار گفتمان تاریخ فا به اشتراک بگذارید.

تاریخ فا ، مرجع تاریخ و تمدن ایران و جهان باستان

 

 

 

مطالب مرتبط

3 نظر در “حکایت فتح اصفهان به دست سپاه عرب

  1. علی گفت:

    سلام حامد جان
    منظورتان از شهربراز دقیقا چه کسی هست؟
    مگه فرخان (شهربراز) بعد مدتی از پادشاهی به دست بزرگان ساسانی کشته نشد؟!

    1. درود بر شما. آن “شهربراز” یا “شهروراز” که مد نظر شماست، قبلا توسط “فسفرخ” یا “پوس‌فرخ” که از نجیب زادگان ساسانی بود، در اواخر سال 629 یا بهار 630 به قتل رسید. اما آن شهربرازی که مورخان اسلامی در این نبرد به آن اشاره کرده اند به احتمال فراوان شخص دیگری می باشد.
      “شهر براز” به معنی “گراز کشور” می باشد که نشانه جنگاوری و پیروزی هست و تکرار این نام در منابع، احتمالا به این دلیل بوده که در آن دوره این نام به عنوان یک لقب برای فرماندهان نظامی استفاده می شده است.

  2. علی گفت:

    اگه اون اشراف ساسانی فرخان (شهربراز) رو نمیکشتند ، فرخان خوب بلد بود یه درس عبرت بزرگ همانند شاپور دوم به تازیان وحشی بده..هیف که نشد..هیف
    مطمئنا الان خیلی چیزا فرق میکرد
    راستی شما سال تولد فرخان رو میدونید؟ من هر کجا گشتم سنش نبود

    راستی کتاب ماتیکان چیترنگ رو برای دانلود بذارین
    من هرکجا گشتم نبود

پاسخ دادن به علی لغو پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *